سيستم مديريت كيفيت آزمایشگاه

نظامنامه الزامات مربوط به فضا و تأسیسات در آزمایشگاه

( الزامات مربوط به فضا و تاسیسات آزمایشگاه)

الزامات مربوط به فضا و تاسیسات آزمایشگاه
Quality Management System Medical Lab. (Constructions and Work Environment Requirements)

در این نظامنامه و سایر نظام نامه هایی که در فهرست مستندات آمده است، ابتدا متن الزامات آزمایشگاه مرجع سلامت بیان گشته و سپس شماره سندی را که به منظور پاسخگویی به الزام مذکور در آزمایشگاه طراحی و اجرا می گردد، با ذکر شماره سند و با شکل مورب بیان شده است. در واقع نظامنامه تطابقی است بین الزامات و نیازمندی های استاندارد و به عبارتی “بایدها”  و آنچه در آزمایشگاه در پاسخ به این “بایدها” اتفاق می افتد.

متن الزامات آزمایشگاه مرجع سلامت، ویرایش اول و ارتباط آن با مستندات آزمایشگاه:

فضا و تاسیسات آزمایشگاه:

آزمایشگاه­های تشخیص طبی از بدو تاسیس ویا تغییر محل بر اساس ضوابط وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی ملزم به رعایت الزامات زیر در رابطه با فضای آزمایشگاه­ها هستند. آزمایشگاه­های دایر نیز باید در فرصتی که در وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تعیین می نماید خود را با استانداردها و الزامات مربوطه منطبق سازند.

انتخاب محل تاسیس آزمایشگاه:

  • آزمایشگاه حتی المقدور در ساختمان­های مسکونی دایر نگردد، درصورت دایر شدن آزمایشگاه در ساختمان­های مسکونی باید از ساکنین ساختمان، رضایت کتبی گرفته شود.
  • آزمایشگاه بهتر است در جوار مکان هایی که دارای سر و صدا وتنش هستند دایر نگردد.(جوشکاری ،آهنگری ، موتورخانه و ……….)
  • آزمایشگاه  باید در محلی که دسترسی افراد بیماریا ناتوان به آنجا مقدور باشد، مثلا حتی الامکان در طبقه همکف دایر شده، در غیر این صورت با استفاده از آسانسور، سطح شیب دار، کوریدور و غیره  دسترسی به آن تسهیل گردد.
  • آزمایشگاه بیمارستان در داخل و یا نزدیک به ساختمان بیمارستان تاسیس گردیده به­طوری که فاصله زیادی با بخش های بیمارستان نداشته باشد.  آزمایشگاه­های اورژانس یا آزمایشگاه های عصر و شب بیمارستان­ها باید در جایی دایر گردد که مراجعه بیماران درمانگاه و یا ارسال نمونه­های بخش­ها به آنجا به راحتی صورت پذیرد.

در اين آزمايشگاه موارد فوق الذكر رعايت شده است و براي سهولت دسترسي بيماران و افراد ناتوان دو راهكار در نظر گرفته شده است:

  • استفاده از ميله هاي كناري پله براي استفاده آنان
  • قراردادن زنگي در بيرون آزمايشگاه و استفاده از تابلوي راهنما جهت مطلع سازي پذيرش جهت دريافت درخواست و نمونه گيري در نزديك ترين قسمت آزمايشگاه و در شرايط خاص در محل بيمار از جمله ماشين و يا منزل.

 

مساحت و فضای آزمایشگاه ها:

مساحت کافی و فضای مناسب برای آزمایشگاه و بخش­های مختلف آن به نسبت حجم کاری ( تعداد مراجعین و یا تعداد تخت های بیمارستانی )، تنوع آزمایش­ها ، تعداد تجهیزات، تعداد کارکنان و میزان استفاده از سیستم­های اتوماسیون تخمین زده می شود. در حال حاضر مساحت 100 متر مربع برای آزمایشگاه­های بالینی و 120 متر مربع برای آزمایشگاه­هایی که بخش آسیب­ شناسی تشریحی نیز دارند، به عنوان حداقل فضا در نظر گرفته می شود. ولی با توجه به عوامل اشاره شده در بالا، مساحت آزمایشگاه باید در حدی باشد که بر کیفیت کار در آزمایشگاه و ایمنی کارکنان تاثیر سوء نداشته باشد و با گذشت زمان و افزایش حجم و دامنه کار، فعالیت­ها دچار اختلال نگردد.

شرایط فیزیکی و تاسیسات ساختمان آزمایشگاه:

  • خرابی و فرسودگی در ساختمان وجود نداشته باشد.
  • ارتفاع سقف آزمایشگاه حداقل 240 سانتیمتر باشد.
  • دیوارهای آزمایشگاه حد اقل باید تا ارتفاع 5/1 متر قابل شستشو باشد. ( رنگ های قابل شستشو و مقاوم مثل رنگ روغن توصیه می شود ).
  • کف آزمایشگاه باید قابل شستشو بوده ترجیاً دارای کف­شوی باشد، وجود کف­شو در اتاق شستشو و میکروب شناسی الزامی است.
  • درب­های چوبی آزمایشگاه، باید با رنگ قابل­های قابل شستشو و مقاوم مانند رنگ روغن رنگ­آمیزی شده باشند و ترجیحاً درب­ها دارای پنجره باشند.
  • پهنای درب­های اصلی و داخلی در حدی باشد که تجهیزات و مبلمان آزمایشگاهی به­راحتی قابل جابجایی باشند.
  • آزمایشگاه می­بایست لوله کشی برای آب گرم و سرد، با فشار مناسب داشته باشد.
  • آزمایشگاه می­بایست سیستم مناسب گرمایش و سرمایش داشته باشد. دامنه تغییرات ایده­­ آل دما در آزمایشگاه 5+/- درجه سانتیگراد است.
  • سیستم لوله کشی گاز آزمایشگاه باید استاندارد بوده و نکات ایمنی لازم در آن رعایت شده باشد و به تعداد کافی خروجی گاز در آزمایشگاه تعبیه گردد.
  • در صورت استفاده از کپسول گاز، کپسول­ها در مکان مناسب و امن، دارای تهویه مطلوب، دور از منابع حرارتی و نزدیک به محل مصرف قرار داده شوند.
  • سرویس­های بهداشتی زنان و مردان باید جدا بوده و تعداد آنها متناسب با تعداد استفاده کنندگان باشد، ترجیحاً توالت کارکنان از بیماران جدا باشد. توالت­ها می بایست دارای هواکش و سیفون باشند.
  • فاضلاب بخش های میکروب شناسی و هورمون شناسی (در صورت آلودگی رادیواکتیو) و اتاق شستشو بهتر است به چاه منتهی گردد.
  • با توجه به تجهیزات موجود، سیستم روشنایی و تعداد لامپ­های مصرفی در آزمایشگاه، باید از فیوزها و کابل­های مناسب استفاده گردد. در مدخل ورودی تابلوی برق آزمایشگاه، باید ترانس تنظیم کننده مناسب قرار گیرد. در غیر این صورت می­توان برای دستگاه­های مختلف از ترانس­های مناسب و مجزا استفاده نمود.
  • (جهت جلوگیری از مشکلات ناشی از قطع برق و نوسانات احتمالی برق شهری، در مواردی که پشتیبانی منبع الکتریسیته ضروری است، استفاده از UPS با ویژگی­های مناسب در ابتدای ورود کابل برق به آزمایشگاه یا به طور مستقل برای تجهیزات خاص پیشنهاد می­گردد).
  • در آزمایشگاه­های بزرگ، در صورت نیاز، به نسبت وسعت فضا می­توان از سیستم­های ارتباطی مناسب مثل تلفن، آیفون و… استفاده نمود .
  • پنجره­های آزمایشگاه که به فضای آزاد باز می شوند باید توری داشته باشند تا از ورود و لانه گزینی جوندگان و حشرات به آزمایشگاه جلو گیری گردد.
  • در آزمایشگاه می­بایست تسهیلات ویژه جهت کارکنان و همچنین مراجعه کنندگان کم توان یا معلول پیش بینی شود. ( مثل دستگیره جهت حفظ تعادل، تسهیلاتی برای جابجایی، توالت فرنگی و … )
  • رطوبت در آزمایشگاه باید در حد متعادل حفظ شود، سطح رطوبت کمتر از 20% باعث ایجاد الکتریسیته ساکن و رطوبت بیش از 50% باعث به هم چسبیدن مواد می شود.

بیشتر تجهیزات آزمایشگاهی الزامات رطوبتی خاصی ندارند و دامنه رطوبت بین 30-70% قابل قبول می­باشد. در مورد تجهیزاتی که نیازمند رعایت شرایط رطوبتی تعریف شده ای هستند باید مطابق توصیه سازنده عمل شود.

 ارزیابی سطح رطوبت در آزمایشگاه توسط رطوبت سنج های تجاری امکان پذیر است

  • وجود کف شوي در اتاق شستشو و میکروب شناسی الزامی است.
  • آزمایشگاه باید سیستم تهویه مناسب داشته باشد.
  • تا از تجمع گازها و بخارات سمی درفضای عمومی آزمایشگاه ممانعت گردیده، دما به خوبی کنترل شده، تجهیزات به درستی کار کرده و ایمنی و آسایش کارکنان و مراجعه کنندگان تامین گردد.
  • سیستم تهویه آزمایشگاه در شرایط ایده آل به نحوی است بین 12 تا 16 بار ( حداقل 6 بار ) تعویض هوادر هر ساعت صورت گیرد.
  • نحوه ی طراحی به صورتی است که هوای تمیز وارد و هوای قبلی به طور کامل خارج شود.
  • باید توجه داشت که هوای خروجی از آزمایشگاه نباید در جای دیگری جریان یابد.
  • و خروجی هوای هواکش ها باید طوری تعبیه شود که برای ساکنان ساختمان خطر ساز نباشد.
  • طراحی سیستم روشنایی آزمایشگاه باید به طوری باشد که نور کافی و یکنواخت برای انجام فعالیت­های مختلف از جمله رويت آسان واکنش­ها و رنگ­ها فراهم گردد.
  • مقدار روشنایی در فضای آزمایشگاه به نوع فعالیت­ها، رنگ دیوارها، سقف و سطوح کاری، فاصله سطح کاری تا پایه چراغ­های روشنایی و محل قرار گرفتن پایه اصلی چراغ­ها بستگی دارد.
  • لامپ­های فلورسنت با دما و رنگ­های مختلف در دسترس می­باشد.
  • و استفاده از آن در محیط­های کاری سر پوشیده توصیه می­گردد.
  • به طور تقریبی وجود دو عدد لامپ فلورسنت در هر 6 متر مربع برای تامین روشنایی آزمایشگاه ممکن است کافی باشد.
  • برای دست­یابی به توزیع یکنواخت نور و حذف سایه­ها، باید لامپ­های فلورسنت نسبت به سطوح کاری به طور عمود قرار گیرند.
  • لامپ­هایی که به طور موازی با سطوح کاری نصب می­گردند، معمولا به وسیله اشخاصی که آنجا مشغول کار هستند و یا به وسیله کابینت­های بالای سر، ایجاد سایه میکنند.
  • اگر هیچ کابینتی بالای سر وجود نداشته باشد، می­توان سیستم روشنایی را به طور موازی و بالای قسمت فعال سطوح کاری قرار داد.
  • سیستم روشنایی اضطراری باید در محل پذیرش و تردد بیماران و مسیر خروجی آزمایشگاه جهت ایمنی افراد در مواقع قطع برق استفاده گردد.
  • نور دهی سیستم رو شنایی اضطراری در بخش­های بانک خون و مکان­هایی که تجهیزات ثابت بخش­ها و نیز سردخانه یا یخچال­های آزمایشگاه قرار دارد، باید مناسب و کافی باشد.

در اين آزمايشگاه جهت كنترل موارد فوق چك ليستي تهيه شده است كه يك به يك موارد مذكور مورد بررسي قرار گرفته و كنترل شده است. تغييرات ايجاد شده در فضا و تاسيسات آزمايشگاه همراستا با اين الزامات بوده است. در اين چك ليست مواردي كه آزمايشگاه با عدم انطباق و يا كاستي در اجرا روبرو است معين گرديده و در طرح برنامه ريزي آزمايشگاه به منظور انطباق و اجراي تمامي موارد فوق آمده است.

ضمناً جهت كنترل دما كه تاثير به سزايي در نتايج آزمايشات داشته و بر عملكرد آزمايشگاه موثر است فرم هايي وجود دارد كه توسط كاركنان به طور روزانه و موثر تكميل مي شود. اين فرم ها عبارتند از:

  • فرم ثبت دماي يخچال ها كه در سند شماره م-5-61 آمده است.
  • فرم ثبت دماي فريزر ها كه در سند شماره م-5-62 آمده است.
  • فرم ثبت دماي محيط آزمايشگاه و انبار كه در سند شماره م-5-63 آمده است.

ایمنی در فضای آزمایشگاه:

  • در طراحی آزمایشگاه باید به گونه­ای عمل شود که احتمال بروز مخاطرات فیزیکی، شیمیایی و میکروبی در محیط کار به حداقل برسد و یک محیط کاری ایمن برای کارکنان و همچنین مراجعه کنندگان فراهم گردد.
  • دسترسی و امکان ورود به فضای فنی آزمایشگاه باید فقط برای افراد مجاز، میسر باشد .
  • کپسول اطفاء حریق و ترجیحاً سیستم هشدار حریق، به تناسب وسعت آزمایشگاه (هر 50 متر مربع حد اقل یک کپسول 4 کیلو گرمی) و در مکان­های مناسب نصب گردد، طوری که دسترسی سریع کارکنان در موارد اضطراری به سهولت امکان پذیر باشد.
  • دستگاه­های برقی در آزمایشگاه خصوصاً دستگاه های دارای رطوبت و نیز دستگاه­های حساس به نوسانات جزئی برق باید سیم اتصال به زمین داشته باشند.
  • دوش اضطراری و چشم­شوی باید در مکانی قرار گیرد که در شرایط ضروری به راحتی در دسترس همه کارکنان قرار گیرد. تعداد دوش ها و چشم شوی بستگی به وسعت کار و فضای آزمایشگاه دارد و بویژه باید در نزدیکی بخش­هایی باشد که با مواد شیمیایی سوزاننده سرو کار دارند.
  • دستشویی در هر جایی از آزمایشگاه که در تماس مستقیم با نمونه بیمار باشد مورد نیاز است و بهتر است نزدیک درب خروجی قرار گیرد. دستشوئی­هایی که برای شستشوی دست کارکنان در نظر گرفته شده است نباید برای تخلیه نمو نه­ها و یا امور مربوط به انجام آزمایش­ها مورد استفاده قرار گیرند. دستشوئی­ها باید دارای صابون مایع، دستمال کاغذی و یا خشک­کن برقی باشد.
  • هر بخش از آزمایشگاه جهت دور ریز پسماندهای غیر آلوده باید دارای سطل زباله درب­دار و کیسه زباله مقاوم باشد. هنگام تخلیه سطل زباله  باید به ماموران شهرداری به روش مناسب آگاهی و هشدار داده شود (مثلاً از طریق برچسب گذاری روی کیسه­های زباله).
  • بدیهی است دفع پسماندهای آلوده (مثل سر سوزن­ها و محیط­های کشت میکروبی) باید پس از آلودگی­ زدایی انجام شود.

در آزمایشگاه باید فضای مناسب و مجزایی برای غذا خوری کارکنان و کمد قفل دار  برای گذاشتن لباس و لوازم شخصی آنان در نظر گرفته شود، در محیط­های بیمارستانی فضای جداگانه و مناسب جهت استراحت کارکنان کشیک باید وجود داشته باشد.

  • محل انجام فعالیت­های مخاطره­آمیز و محل قرار گرفتن هودها از هر نوع، می­بایست تا حد امکان از درب­ها دور باشند.
  • هودها باید در مکانی قرار گیرندکه امکان نصب کانال جهت ارتباط با فضای بیرون (در صورت نیاز) به راحتی میسر باشد. 
  • تعیین نوع هودهای مورد استفاده در آزمایشگاه براساس تعیین سطح ایمنی زیستی و با توجه به فعالیت­های آزمایشگاه مشخص می­گردد.
  • اکثر آزمایشگاه­های تشخیص طبی در سطح ایمنی زیستی 2 هستند و به طور معمول بایستی از هودها کلاس   IIاستفاده نمایند.

البته پذیرش آزمایشگاه سطح 1 ایمنی زیستی در نظر گرفته می­شود

  • طراحی سطح 3و4 مخاطرات ایمنی زیستی برای آزمایشگاه­هایی کاربرد دارد که کارکنان با عوامل عفونی پر خطر یا ناشناخته­ای کارمی­کنند که تنفس آنها باعث مرگ یا بیماری­های جدی و خطرناک می­گردد.
  • به دلیل مخاطره­آمیز بودن این عوامل عفونی باید طراحی خاصی برای کار با آنها در نظر گرفته شود.

 

موارد فوق در چك ليست ايمني و توسط مسئول ايمني مورد بررسي قرار گرفته است و مواردي كه آزمايشگاه در آن كاستي و يا مشكل اجرا دارد مشخص گرديده و در برنامه ريزي آزمايشگاه قرار داده شده است.

طراحی و تخصیص فضا در آزمایشگاه:

ارائه الگوی یکسان جهت طراحی فضای آزمایشگاه­ها امکان­پذیر نبوده و ضروری نیز نمی باشد، فضای هر آزمایشگاه با توجه به اهداف، طیف فعالیت ها، تعداد پرسنل، تعداد تجهیزات و … طراحی می شود.

تخصیص فضا به بخش های مختلف آزمایشگاه با در نظر گرفتن موارد اشاره شده فوق صورت می گیرد.

از آنجائی که تغییر در حجم کاری و دامنه فعالیت­های آزمایشگاه ممکن است با الزاماتی در خصوص تغییر فضای آزمایشگاه همراه باشد، تخصیص فضای آزمایشگاه­ها می­بایست به نحوی باشد که متناسب با اهداف جدید، از نظر وسعت یا بهره وری قابلیت تغییر و سازگاری داشته باشد.

در طراحی و تخصیص فضا در آزمایشگاه باید مجموع فضای کاری، فضای انبارش و فضای پشتیبانی را در نظر داشت.

فضای کاری آزمایشگاه:

مقدار فضا بر حسب متر مربع است که شامل سطوح مورد استفاده جهت انجام کار و قرار گیری تجهیزات، سینک­های شستشو و محل رفت و آمد کارکنان می­باشد. فضاهای بین میزهای کار، راهروها و فضای اطراف تجهیزات نیز جزو فضای کاری به حساب     می­آیند.

فضای مفید کاری در بخش­های مختلف آزمایشگاه می­بایست به حدی باشد که حداکثر تعداد کارکنان شاغل در یک نوبت کاری، با در نظر گرفتن  فضای اشغال شده توسط تجهیزات، فضاهای بین میزهای کار، راهروها و فضای اطراف تجهیزات، به راحتی قادر به فعالیت باشند.

طراحی فضای کاری مورد نیاز بخش­های مختلف آزمایشگاه:

در آزمایشگاه­های با دامنه و حجم کم کاری محدود، متناسب با فعالیت­های انجام شده، بخش­های مختلف، به ویژه بخش­هایی که از تجهیزات مشترک استفاده می­کنند، می­توانند در مجاورت هم فعالیت نمایند ولی بخش نمونه گیری، پذیرش، بخش­های میکروب­شناسی (شامل قارچ­شناسی، ویروس­شناسی، انگل­شناسی، تجزیه ادرار)، شستشو و استریلیزاسیون و محل غذا خوری کارکنان حتماً باید مجزا باشد. به طور معمول محل آماده سازی نمونه و ساخت معرف­ها در مجاورت بخش بیو شیمی قرار می گیرد. 

بخش میکروب شناسی آزمایشگاه و همچنین بخش­هایی که با مواد و معرف­های سمی یا قابل اشتعال کار می­کنند، باید دور از محل رفت وآمد بیماران، بخش­های غیر فنی و ورودی سیستم تهویه هوا قرار گیرند.

فضای بین میزهای کاری جهت رفت و آ مد کارکنان حداقل 120 سانتی متر در نظر گرفته می شود. 

فضای تجهیزات در آزمایشگاه:

تعداد و انواع تجهیزات موجود در هر بخش نقش مهمی در برنامه ریزی جهت طراحی فضای آن بخش دارد. در این خصوص باید به مواردی نظیر ابعاد (طول، پهنا و ارتفاع)دستگاه­ها، وزن دستگاه­ها و همچنین میزان ولتاژ و آمپر و لوله کشی­های مورد لزوم (مندرج در کاتالوگ دستگاه) توجه گردد. گاهی سازندگان دستگاه، تخصیص میزان فضای بیشتری از ابعاد دستگاه را جهت عملکرد مناسب آن توصیه می­نمایند که این مسئله را باید لحاظ نمود. دسترسی آسان به پشت و کناره­های دستگاه جهت نگهداری و تعمیرات و تهویه، نیز می­بایست در  نظر گرفته شود.

 (به­ طور مثال فردی که در آزمایشگاه بیوشیمی با اتو آنالیزر کار می کند، به 7 مترمربع سطح روی  زمین نیاز دارد  در صورتی که این میزان برای فردی که کنار میز آزمایش رادیوایمونواسی انجام می­دهد فقط 2 مترمربع می­باشد).          

فضای کارکنان:

 با توجه به اهمیت راحتی و ایمنی کارکنان حین انجام کار، پیش­بینی فضای مناسب برای رفت و آمد و کارکرد آنها ضروری می باشد. به طور متوسط هر یک از کارکنان حدودا به 1 مترمربع فضای کاری نیاز دارند.

میز بندی و مبلمان آزمایشگاه:

  • نوع، تعداد، نحوه قرارگیری و کیفیت میزبندی و مبلمان آزمایشگاهی مستقیماً بر روی عملکرد کارکنان اثر دارد. از لحاظ کمی، میزبندی و مبلمان آزمایشگاهی باید متناسب با تعداد و دامنه عملکرد کارکنان بوده و از لحاظ کیفی نیز ظاهر، اندازه و کارایی مناسب داشته باشند.
  • طراحی مبلمان باید به نحوی باشد که با در نظر گرفتن شرایط موجود و پیش­بینی نیازهای آینده، در صورت ضرورت امکان حرکت دادن، خارج نمودن و تعویض آنها وجود داشته باشد. (برای مثال می توان از کابینت های چرخ­دار و متحرک استفاده نمود).
  • مبلمان آزمایشگاه می­بایست برای کاربری عمومی طراحی شود تا همه کاربران به راحتی و با ایمنی کامل از آنها استفاده نمایند. تفاوت قد کارکنان آزمایشگاه برای تعیین ارتفاع میزها می­بایست مد نظر باشد و همچنین تا حد امکان از صندلی­ها و یا کابینت­های با قابلیت تنظیم ارتفاع استفاده شود.
  • ارتفاع میز کار برای حالت نشسته 75 سانتی­متر، برای حالت ایستاده 90 سانتی­متر و عمق آن 60- 75 سانتی متر می­باشد.
  • فضای بین میزهای کاری جهت رفت و آمد کارکنان معمولاً 120 سانتی­متر در نظر گرفته می­شود.
  • ابعاد میزهای کامپیوتر و صندلی­ها می­بایست به اندازهای باشد که کاربران هنگام استفاده راحت باشند.
  • سطوح کاری باید متناسب با نوع کار، به حرارت، اسید قلیا، رنگ­ها و حلال­های ارگانیک، فشار و یا ضربه مقاوم باشند. (برای اطمینان از کیفیت و مقاومت آ نها، می­توان قطعه­ای از آن را در طول شب در معرض موارد اشاره شده قرار داد و سپس میزان صدمه و امکان تمیز کردن آن را بررسی نمود).
  • در انتخاب جنس صفحات، می­بایست امکان رشد عوامل میکروبی در شیارها، درزها و خلل و فرج در نظر گرفته شود. لبه­های خارجی این صفحات می­بایست حتی­المقدور گرد باشند تا باعث صدمه به کارکنان نشوند.
  • کابینت­ها و قفسه­ها، به عنوان بخشی از فضای انبارش، باید به تعداد کافی در آزمایشگاه موجود بوده و نسبت به مواد شیمیایی، زنگ زدگی و فرسودگی مقاوم باشند، کابینت­ها و قفسه­های دیواری باید با استحکام به دیوار نصب شوند و دسترسی به وسایل داخل آنها به آسانی انجام پذیرد و میزان انباشتگی، متناسب با قابلیت تحمل وزن در آنها باشد.

فضای انبارش:

شامل قفسه ها، کابینت­ها، یخچال­ها و فریزرها می­باشد. تعیین حداقل مواد و اقلامی که در یک زمان وجودشان در آزمایشگاه لازم است، نقش مهمی در تخمین فضای مورد نیاز برای انبارش دارد. این امر به عوامل گوناگونی نظیر نوع خدمات آزمایشگاهی (دستی یا اتو ماسیون)، طیف آزمایش­های انجام شده، حجم آزمایش­ها، فضای کلی آزمایشگاه، تعداد کارکنان، پیچیدگی فرآیندهای کاری و … بستگی دارد. مدت زمانی که طول می­کشد تا سفارشات مختلف از تولیدکنندگان یا توزیع کنندگان به آزمایشگاه برسد را نیز باید مد نظر قرار داد.

 به طور کلی می­توان بین 5-7% مساحت خالص آزمایشگاه ویا 12-17% آن را با احتساب استفاده از فضای داخل کابینت­ها و قفسه­ها، به انبارش اختصاص داد. تعیین فضای انبارش می­بایست به نحوی باشد که حتی­المقدور در صورت لزوم قابلیت گسترش داشته باشد. 

علاوه بر فضای کافی، شرایط محیطی مناسب برای انبارش اقلام آزمایشگاهی باید فراهم شود و مسئول فنی آزمایشگاه باید اطمینان یابد که کلیه اقلام موجود در آزمایشگاه در شرایط صحیح از نظر دما، رطوبت، نور، تهویه، ایمنی و …. مطابق توصیه سازنده نگه­داری و انبار می شوند

  • از نظر دمای نگهداری اقلام، انبارش به 2 قسمت یخچالی / فریزری و غیر یخچالی تقسیم می شود:

الف) انبار یخچالی / فریزری آزمایشگاه:

شامل اقلام آزمایشگاهی که در دمای یخچال یا فریزرنگهداری می­شوند.

  • مسئول فنی آزمایشگاه می­بایست از میزان مواد مصرفی نگهداری شده که احتیاج به دمای یخچال و یا فریزر دارند آگاه بوده و فضای لازم جهت انبارش را فراهم نماید.
  • یخچال­ها و فریزرهای آزمایشگاه باید در محل مناسب با سطح ثابت بدون لرزش و بدور از تابش مستقیم نور خورشید قرار گیرند.
  • دمای مناسب یخچال­ها و فریزرها می­بایست کاملاً تحت کنترل باشد. دمای یخچال­ها بین 2-8 درجه سانتیگراد و دمای فریزرها 20- درجه و کمتر باید حفظ گردد. دمای مناسب برای اقلامی مثل مشتقات خونی از جمله پلاسمای منجمد، کمتر از 30- درجه سانتیگراد می­باشد.

 ب) انبار غیر یخچالی:

شامل اقلام آزمایشگاهی که عموماً در دمای اتاق نگهداری می شوند.

  • دمای اتاق به معنای دمای بین 18-26 درجه سانتیگراد است. این دما  با در نظر گرفتن زمان­هایی که سیستم­های گرمایشی و یا سرمایشی خاموش هستند (مثلاً در ایام تعطیل) می­بایست کاملاً تحت کنترل باشد. چون بسیاری از تجهیزات آزمایشگاهی، یخچال­ها و فریزرها و… ، حین کار ایجاد حرارت قابل ملاحظه­ای می­نماید، توجه به اندازه بخش­ها و تعداد تجهیزات اشاره شده موجود در آنها، برای کنترل دما و تعیین تهویه مناسب، ضروری می­باشد.
  • ماهیت و حجم مواد نگهداری شده بر نحوی انبارش اثر دارند، به طور مثال شرایط نگهداری اسیدها، حلال­های ارگانیک، محلول­های خورنده، گازهای فشرده، ترکیبات واکنش­پذیر، مواد رادیو اکتیو یا مواد بالقوه مخاطره­آمیز می­بایست از لحاظ ایمنی استاندارد باشد. این مواد در کمدها و یا قفسه­های مجزا، یا بر روی زمین یا طبقات پایین قفسه­ها و در صورت زیاد بودن حجم، در فضای دورتر از فضای اصلی آزمایشگاه نگهداری می­شوند.

آزمایشگاه­هایی که با مواد مخاطره­آمیز سر و کار دارند و این مواد را در حجم­های زیاد نگهداری می­کنند، علاوه بر تامین فضای مناسب برای نگهداری، می­بایست سیستم تهویه مناسب نیز برای محل نگهداری این مواد تعبیه نمایند.

  • باید تمهیداتی جهت پیشگیری و مقابله با آتش­سوزی در انبار وجود داشته باشد.

 فضای بایگانی اسناد و سوابق :

 فضای لازم برای بایگانی سوابق و مدارک با توجه به حجم این اسناد و مدت زمان لازم جهت نگهداری آنها تعیین    می­گردد. به طور مثال آزمایشگاه­ها می­بایست تمامی نتایج بیماران و مدارک کنترل کیفی را حد اقل تا یک سال نگهداری نمایند. مدت زمان نگهداری سوابق بانک خون طولانی­تر می­باشد.

 بایگانی می­تواند به صورت کاغذی یا فایل­های کامپیوتری باشد. در صورتی که بایگانی کاغذی باشد جمع­آوری و نگهداری سوابق دور از آزمایشگاه و تحت شرایطی که دسترسی به آنها در صورت لزوم ممکن باشد، امکان­پذیر است ولی باید اقدامات لازم جهت جلوگیری از دور ریختن  تصادفی آنها انجام گیرد.

فضای پشتیبانی:

شامل کلیه فضاهای جانبی است که در فعالیت­های قبل از آزمایش و بعد از آزمایش به کار می آید مانند فضای مربوط به انجام امور دفتری وکا مپیوتری، پذیرش و جوابدهی، خرید و تدارکات و … این بخش­ها باید از فضای کلی آزمایشگاه مجزا باشد.

به بالای صفحه بردن